مثلث کارپمن عنواین زیادی دارد که بخشی از روابط انسانی است. افراد همیشه در روابط خود درگیر الگوهای تکرار شونده زیادی می‌شود که بخشی از آنها سالم و بخشی دیگر مخرب است. این مثلث نشان می‌دهد که هر یک از ما برای ایفای یک نقش مشخص هستیم و این را براساس نقش طرف مقابل مان انتخاب می‌کنیم.
عوامل زیادی بر شکل گیری این مثلث و همچنین انتخاب نقش ها، موثر هستند. همچنین این انتخاب ها گاهی به صورت خودآگاه و گاهی ناآگاهانه هستند. این مثلث توسط استیو کارپمن در دهه 60 میلادی برای توضیح روابط ناقص و ناکارآمد، تبیین شد و تاکنون مورد استفاده است. در این مقاله به بررسی نقش ها و همچنین عوامل موثر بر این مثلث، خواهیم پرداخت.
منبع: مثلث کارپمن
مثلث کارپمن
مثلث کارپمن شاید به شکلی تکمیل کننده نظریه های دیگری در این زمینه بوده که بیان کننده تعامل ما با دیگران در قالب ناهشیار و بازی های روانی است. این مثلث شامل سه نقش قربانی، نجات دهنده و آزارگر خواهد شد. شاید همه ما در برهه ای از زندگی، این نقش ها را برعهده گرفته و تجربه کرده ایم. خارج شدن از این مثلث امکانپذیر بوده و نیاز به تغییر دارد. اما افرادی که در این مثلث گیر کرده اند؛ دچار احساس شرم، استیصال و درماندگی خواهند شد. این موضوع بیانگر شناخت این تئوری و جلوگیری از بروز آن است.
انواع نقش ها در مثلث کارپمن
بیشتر افراد به صورت ناآگاهانه وارد مثلث کارپمن می‌شوند و شاید در ابتدا احساس لذت کنند؛ اما بعد از مدتی عوارض آن را تجربه خواهند کرد. نحوه رفتار و همچنین واکنش افراد نسبت به این موضوع متفاوت است. اما به هر حال با داشتن هر نقشی در این مثلث، مشکلات آن را تجربه کرده و در آن می‌مانیم. نقش های افراد در گذر زمان تغییر می‌کنند و افراد این موضوع را به سرعت می‌پذیرند.
⭕قربانی
قربانیان در مثلث کارپمن، افرادی ضعیف و ناتوانی هستند که همیشه به دنبال مقصرند. آنها توانایی حل مسئل و تصمیم گیری ندارند. همچنین دیگران را به خاطر اشتباهشان سرزنش می‌کنند. طبیعی است که تصور کنند همیشه مورد ظلم واقع شده اند و نسبت به سهم خود در مشکلات آگاه نباشند. آنها در واقع اصلا مسئولیت پذیر نبوده و تقصیر خود را نمی‌پذیرند. معمولا تلاشی نکرده و به دنبال شخصی می‌گردند تا زندگی آنان را نجات دهد. البته همیشه احساس آنها از شکست و ناامیدی واقعیت نداشته و به این معنا نیست که واقعا تجربیات سختی در زندگی داشته اند.
⭕نجات دهنده | مثلث کارپمن
افراد نجات دهنده یا ناجی در مثلث کارپمن، شامل افرادی می‌شوند که همه زندگی خود را صرف دیگران کرده و همواره می‌خواهند به اطرافیان کمک کنند. آنها از تماشای شکست دیگران، دچار احساس گناه شده، با اینکه شاید در آن نقشی نداشته باشند. در واقع نقش ناجی، مهم ترین نقش مثلث کارپمن محسوب می‌شود. ناجی در مقابل قربانی نقش زیادی ایفا می‌کند. اما با کمک های افراطی آن را به خود وابسته نگه داشته و نیازهای خود را نادیده می‌گیرد.
⭕آزارگر
آزارگر در مثلث کارپمن یک منتقد سخت گیر و غیرقابل انعطاف است. او از همه انتقاد کرده و آنها را سرزنش می‌کند. افراد آزارگر فقط نسبت به همه چیز دید منفی دارند؛ بدون اینکه راه حل موثری ارائه دهند. چنین افرادی از کنترلگری و تحت فشار قرار دادن دیگران احساس لذت می‌کنند. او شاید از کمک خود پشیمان است و حال به دنبال راه حلی برای زجر دادن می‌گردد. آزارگر می‌تواند ناجی باشد که قربانی دیگر به حرف هایش گوش نمی‌دهد و حال به دنبال جبران است. معمولا قربانیان بیشتر احتمال دارد که نقش آزارگر را به دست بگیرند.
چرایی شکل گیری مثلث کارپمن
طبیعی است که مثلث کارپمن در یک فرد به تنهایی شکل نمی‌گیرد و نیاز به حضور افراد دیگری هم هست. کارپمن معتقد بود که شکل گیری این مثلث معمولا دوران کودکی و تجربیات سال های اول عمر بستگی دارد. اما به طور کلی عوامل دیگری نیز در این موزد موثر خواهند بود.
????باورهای اشتباه
باورهای اشتباه زیادی در طول زندگی فرد او را در معرض حضور در مثلث کارپمن قرار می‌دهد. اما از مهم ترین آنها می‌توان به اشتباه گرفتن عشق با ترحم و توقع از دیگران برای مراقبت از خود اشاره کرد. این تصوران باعث می‌شوند تا فرد یکی از نقش ها را به عهده گرفته و به سلمت روان خود یا دیگران صدمه بزند. سوتفاهم در همه روابط ایجاد می‌شود. اما برخورد صحیح با آنها از بروز مشکلات جلوگیری خواهد کرد. نباید از کاه، کوه ساخت و می‌توان در مورد موضوعاتی که برای ما واضح نسیت؛ به طور مستقیم صحبت کرد.
????عدم مرزبندی در روابط
قطعا باید در همه روابط مرزهایی ایجاد شوند تا افراد مجبور به ایفای نقش و یا تلاش بیش از حد نشوند. برای مثال اگر با همسر خود مرز مشخصی نداشته باشیم؛ او شاید نقش پدر و یا مادر را هم برای ما به عهده گیرد. این موضوع آسیب های زیادی را به رابطه وارد می‌کند. به همین دلیل باید از شکل گیری مسئولیت های بی جا، جلوگیری شود. وجود این مرزها در همه روابط ضروری خواهد بود.
چگونگی خارج شدن از مثلث کارپمن
در قدم اول برای خروج از مثلث کارپمن، باید نقش ها و همچنین دلایل شکل گیری آن را به درستی شناسایی کنیم. فراموش نکنید که وجود هر مشکلی در رابطه، به معنای ایجاد این مثلث نیست. نکته دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این است که این این مثلث هم حاصل شرایط محیط و هم نشات گرفته از عوامل درونی افراد است. پس باید همه جوانب را در نظر گرفت. شناسایی و از بین بردن این تعارضات، بدون حضور یک روانشناس امکانپذیر نخواهد بود.
تغییر مثلث کارپمن به عاملی موثر
می‌توان مثلث کارپمن را به چرخه ای سازنده و مفید برای روابط، تغییر داد. افراد می‌توانند نقش خود را در جهت مثبت تغییر داده و از قربانی به خالق، از آزاردهنده به چالش ساز و از ناجی به مربی تبدیل شوند. قطعا این تغییرات آسان نبوده و نیاز به یادگیری مهارت های زیادی خواهد داشت. مسئولیت پذیری در برابر مشکلات، کمک به دیگران و آموختن روش هایی برای پیشرفت به آنها و ایجاد تغییرات اساسی در روابط فردی، همگی از راهکارهای موثر برای تغییر نقش و یا خارج شدن از این مثلث خواهند بود.
سخن پایانی
برای برقراری ارتباط سازنده و مفید با دیگران، باید از اصول و چالش های انواع روابط آگاه باشید. همچنین عوامل مزاحم و مخرب را شناسایی کرده و از آنها دوری کنید. توسعه مهارت های فردی و همچنین خودشناسی، نه تنها به ما کمک کرده؛ بلکه بر واکنش های اطرافیان نیز تاثیر خواهد داشتو مثلث کارپمن، تماما در مورد رفتارهای ما و واکنش های اطرافیان است. برای داشتن واکنشی صحیح به کسب اطلاعات در این زمینه نیازخواهیم داشت. بهتر است افراد با مشاهده نشانه هایی از هر سه نقش در خود و یا طرافیان از روانشناس کمک گرفته و در جهت بهبودی شرایط تلاش کنند.
برای دریافت مشاوره در زمینه مثلث کارپمن می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول
مثلث سرزنش چیست؟
مثلث سرزنش نام دیگر مثلث کارپمن است که از سه مولفه قربانی، ناجی و آزاردهنده تشکیل شده است.
منبع: مثلث کارپمن
استعدادیابی در سنین کودکی چه ضرورتی دارد؟